Voetsporen

Onze reis hebben we de titel ‘In de voetsporen van de Grieken en de Romeinen’ gegeven. We zijn nog maar 2,5 week onderweg en we hebben deze titel al dubbel en dwars waargemaakt. Met kleine etappes per dag reizen we langs de kust en zien plaatsen die door de Feniciërs gesticht zijn, zoals Carthago in Tunesië en Sabratha in Libië. Steden die van groot belang waren voor handel en heerschappij. Daarom werden ze door de Romeinen veroverd, verwoest en opnieuw opgebouwd.

Geschiedenis komt hier tot leven. Van Hannibal was bij mij alleen zijn tocht over de Alpen met olifanten blijven hangen. Nu hebben we de kazernes van zijn manschappen gezien en weet ik weer tegen wie hij vocht en waarom. De oude steden die wij bezoeken zijn zo groots opgezet in omvang, voorzieningen en afwerking, dat het geen moeite meer kost om je voor te stellen dat de Grieken en de Romeinen dit gebied eeuwenlang domineerden.

De erfenis van de Grieken is minder fysiek aanwezig dan die van de Romeinen, maar des te meer in het gedachtegoed. Alle kunst in de tempels en huizen is geïnspireerd op de Griekse mythologie. De vruchtbaarheid van de Noordkust van Afrika was een van de redenen waarom de oude Grieken zich hier settelden. Beelden en afbeeldingen van vruchtbaarheidsgodin Demeter en haar dochter Persephone en mozaïeken met de vier jaargetijden als motief zijn nog volop te zien.

De grootte van plaatsen als Leptis Magna en Cyrene (60.000 inwoners in het begin van onze jaartelling) is niet voor te stellen uit beschrijvingen. Niet alles is optimaal gereconstrueerd, lang niet alles is mooi gerestaureerd. Maar je krijgt wel een prachtig beeld van hoe zo’n stad was ontworpen en hoe zij functioneerde. Centraal een of twee grote pleinen, langs de toegangswegen winkeltjes. Huizen van rijke Romeinen hebben de prachtigste mozaïeken op alle vloeren. (Waarvan er nu een heleboel liggen te vergaan onder de weersinvloeden en de zolen van toeristen.) Ze bevatten waterleidingen en ingenieuze systemen om regenwater op te vangen en te bewaren. We zien grote badhuizen, met sauna’s, koele baden, aparte latrines, gymnastiekruimtes. Cyrene telt vijf theaters met verschillende functies. Van Apollonia, gesticht als haven voor Cyrene, is de helft in zee verdwenen. Onder de overblijfselen zijn een ontroerend mooi Grieks theater en grote opslagloodsen voor de aan- en afgevoerde goederen.

Opvallend en heel storend is de enorme hoeveelheid afval die overal rondslingert. De voetsporen van de moderne mens, die zelfs in de opgravingen te zien zijn. En bij het bezoeken van een modern toilet na een bezichtiging van de keurig uitziende toiletruimtes van 2000 jaar geleden, betreur je het dat er van het Romeinse besef van hygiëne niet méér is overgebleven.